Перейти к содержимому
БЫРАКАНСКАЯ СЕЛЬСКАЯ БИБЛИОТЕКА
Версия сайта для слабовидящих
Vk
Youtube
Вход в ЛК
Search
Search
Афиша
Библиотека
Новости
Мир един
Ресурсы
Проекты
Видео
Контакты
Юбиляры
Вопрос—ответ
История библиотеки
Menu
Афиша
Библиотека
Новости
Мир един
Ресурсы
Проекты
Видео
Контакты
Юбиляры
Вопрос—ответ
История библиотеки
Ийэ тыл,сурук – бичик күнүнэн!
13 февраля, 2025
Олунньу 13 күнэ төрөөбүт тылбыт суруктаммытын сыл аайы бэлиэтиир сүрүн бырааһынньыкпыт. Саха суругун- бичигин төрүттээбит учуонай Семен Андреевич Новгородов 1892 сыллаахха Чурапчы улууһугар күн сирин көрбүтэ. Кыратыгар анал үөрэхтээх учууталларга үөрэммэтэр да бөдөҥ учуонайга тиийэ үүммүтэ. Аҕата уолугар нууччалыы буукубалары биллэрбитэ. Винокуров арифметикаҕа, нуучча тылыгар политсыылынай Цыценко үөрэппиттэрэ. Билиигэ күүстээх тардыһыылаах оҕо 10 саастааҕар саха өһүн хоһоонун, сэһэнин хомуйан барбыта. Кини 13 саастааҕар реальнай училище маҥнайгы кылааһыгар ылыллар дьолломмута. Үөрэнэ сылдьан “Саха саҥата” сурунааалга норуот ырыаларын, номохторун бэчээттэтэр. Оччоттон төрөөбүт норуотун суруктуур сорук туруорунан үөрэммитэ. Кини саханы барытын үөрэхтиир ыра санаалааҕа. Дьэ ол иһин 1913сыллаахха Петербург университетын илиҥҥи норуоттар тылларын культуратын үөрэтэр салааҕа үөрэммитэ. 20-лээх эрэ студент уол саха тыла ураты, ханна да суох, хаһан да үөрэтиллибэтэх тыл диэн түмүккэ кэлбитэ. 1917с. латынскай алфавикка олоҕуран “Сахалыы сурук- бичик”, 1922с. “Бастааҥҥы сурук – бичик”, 1923с. “Сурук – бичик” диэн учебниктары айан таһаарбыта. Ити учебниктартан саҕалаан саха тус бэйэтэ алфавиттаах, суруктаах – бичиктээх буолбута. Кини дьүккүөрдээх үлэтинэн туруоруммут соругун ситиһэн саха 1923 сылтан 1939 сылга дылы Новгородовскай алфавитынан үөрэнэн улуу омуктар кэккэлэригэр тахсыбыта. Ыраахтааҕы былааһа суулларыллыбытын кэннэ нуучча алфавикка көһөрбүттэрэ. Киһи билиитинэн, үөрэҕинэн барҕара сайдар суолун учуонай Новгородов Семен Андреевич арыйбыта. Ол иһин “Ким ааҕар, билэр – ол сайдар” диэн кини кэс тылын чаҕылхай сулус оҥостобут.
X
